LỄ HỘI BƯƠN XAO – TÂN KỲ

Nằm cách cửa ngõ huyện Tân Kỳ gần 30 km, xã Tiên Kỳ được thiên nhiên ưu ái ban tặng hệ sinh thái đa dạng, núi non hùng vĩ và là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc nơi đây. Hiện nay chính quyền địa phương và bà con nhân dân xã Tiên Kỳ đang bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, góp phần làm cho mô hình du lịch cộng đồng ở Tiên Kỳ phát triển, thu hút hàng ngàn lượt du khách tới tham quan, trải nghiệm mỗi năm .

Lễ hội Bươn Xao (Theo tiếng Thái là Trăng ngày 20) bắt nguồn từ truyền thống lễ giỗ Mẫu là dịp để nhân dân xã Tiên Kỳ, huyện Tân Kỳ tưởng nhớ công đức của vua Lê Lợi và các tướng sỹ cùng các bậc tiền nhân tham gia đánh thắng giặc Minh xâm lược, đem lại nền hòa bình, độc lập của dân tộc ta.

Tương truyền, cách đây 594 năm về trước, nơi đây được nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi làm chủ tướng chọn làm hậu phương chiến lược chuẩn bị cho các trận đánh mang tính quyết định, trước tiên là thành Trà Lân (thuộc xã Bồng Khê - Con Cuông ngày nay). Đây vừa là một thủ phủ, vừa là căn cứ quân sự trọng yếu của quân Minh. Giành thắng lợi ở trận Bồ Đằng (thuộc huyện Qùy Châu ngày nay), nghĩa quân Lam Sơn tuyển thêm binh sỹ, được nhân dân trong vùng ủng hộ lương thảo để tiến hành vây hãm thành Trà Lân, cắt đường cứu viện, buộc địch phải đầu hàng. Hạ xong thành Trà Lân, nghĩa quân tiếp tục tiến về xuôi, hạ một loạt thành địch rồi tiến quân ra Bắc, giải phóng kinh thành Thăng Long, xóa bỏ ách đô hộ của nhà Minh.

Sau chiến thắng ở thành Trà Lân, nhân dân Tiên Kỳ tổ chức lễ hội khao quân. Từ đó đến nay, đến dịp 20/8 âm lịch hàng năm, nhân dân nơi đây lại tổ chức lễ hội Bươn Xao. Lễ hội tổ chức trong 2 ngày 17-18/9 với các nghi lễ trang trọng và các hoạt động giao lưu văn hóa - văn nghệ, thể thao sôi động và đặc sắc.

Ngày nay, trên mảnh đất Tân Kỳ nhiều nơi còn lưu giữ các địa danh mà nghĩa quân Lê Lợi chiêu binh, tập mã như bãi tập mã, bãi Quyền, đền Thờ làng vạn (Thờ tướng Nguyễn Chích), đền thờ tướng Lê Mạnh và đặc biệt là dấu tích thành lũy của nghĩa quân tại núi Pù Pán, bản Kẻ Ỏn, xã Tiên Kỳ.

Lễ hội hướng tới sự gắn kết cộng đồng, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, giáo dục truyền thống cho các thế hệ. Cũng trong dịp này, xã Tiên Kỳ chính thức triển khai phục dựng đền thờ Nghĩa quân Lê Lợi tại xóm 2 - Kẻ Ỏn bằng nguồn vốn xã hội hóa. Ngoài các nghi lễ truyền thống, ngày hội còn diễn ra các hoạt động giao lưu văn hóa - văn nghệ sôi động và đặc sắc, hướng tới sự gắn kết cộng đồng, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, giáo dục truyền thống cho các thế hệ nhân dân.